Η κοινωνία της «γρήγορης διαβίωσης και διατροφής» συνέντευξη

Μια αποκαλυπτική συνέντευξη του κοινωνιολόγου-συγγραφέα Θανάση Πάνου για την κοινωνία «γρήγορης διαβίωσης και διατροφής»  στο περιοδικό  «ζωή & υγεία»

…

Γράφει η Ασημίνα Βασιλοπούλου.

ΤΑΧΥΦΑΓΕΙΑ 

 “Αναγκαίο κακό των ημερών η απλά μια βλαβερή συνήθεια;

Στο «δικό μας» σήμερα αποτελεί πραγματικότητα το γεγονός της επέκτασης των βασικότερων αρχών του εστιατορίου fast food σε όλο και περισσότερους χώρους ενάντια στις προειδοποιήσεις για  τους κινδύνους ιδιαίτερα στα νεαρά άτομα στα οποία γίνεται συνήθεια. Πολλοί είναι αυτοί που εμπλέκονται στο ρυθμό των fast food και άθελά τους αντιμετωπίζουν ένα σωρό αρνητικές συνέπειες, οι οποίες μπορεί να συνδέονται με την υγεία του σώματος και της ψυχής, εφόσον υπάρχει και σύνδεση με το κοινωνικό πρόβλημα της αποξένωσης.  Περισσότερες εξηγήσεις σχετικά με το θέμα, ένα θέμα που καίει στην κυριολεξία, αναλαμβάνει να δώσει ο κοινωνιολόγος Αθανάσιος Πάνου. Ας δούμε τις δηλώσεις του στο περιοδικό «ζ».

-Τι έχετε να πείτε κ. Πάνου σχετικά με τη δύναμη επέκτασης  των ταχυφαγείων;

- Η κοινωνία μας, όλοι το βλέπουμε, έχει McDonald-οποιηθεί και τα ταχυφαγεία έχουν την κύρια δύναμη της παγκόσμιας σίτισης. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το 90% των ερωτηθέντων μαθητών του Δημοτικού γνώριζε το όνομα Roland Mc  Donald (ο κλόουν της αλυσίδας, πού μάλιστα βρισκόταν στη δεύτερη θέση μετά τον Αι-Βασίλη στη λίστα των αγαπημένων δώρων τους. Αν σκεφτούμε και ότι η αλυσίδα αυτή υπερηφανεύεται ότι κάθε 8 ώρες εγκαινιάζει ένα νέο κατάστημα καταλαβαίνουμε το μέγεθος του προβλήματος.

- Σε μια κοινωνία «γρήγορης  διαβίωσης» στην οποία εργάζονται συνήθως και οι δύο γονείς ή υπάρχει μόνο ο ένας είναι εξαιρετικά θελκτική η αποτελεσματικότητα στην εξάλειψη του αισθήματος που προσφέρουν τα ταχυφαγία.  Ποιες είναι  οι κοινωνικές παράμετροι;

-Στην ταχύρυθμη εποχή μας θεωρείται πια η ασχολία με την προετοιμασία του φαγητού ως μια μη παραγωγική εργασία (!) και φυσικά όχι ως μία «ιεροτελεστία» απαραίτητη στον ημερήσιο κύκλο μας. Η παραγωγή π.χ. ενός Hamburger  θυμίζει εντονότατα την απάνθρωπη γραμμή συναρμολόγησης -asselmbly line-των βιομηχανιών. Τα ορθολογιστικά–όχι όμως και λογικά-συστήματα που χρησιμοποιούνται από τα ταχυφημία εκφοβίζουν την ανθρώπινη φύση. Αναφέρομαι και στο τομέα των ανθρωπίνων σχέσεων οι οποίες ελαχιστοποιούνται και η αποξένωση  και η ατομικότητα επιβάλλονται των προσωπικών επαφών. Μασάει κάποιος γρήγορα το ένα και το άλλο snack ή πίτσα, μέσα σε ένα δυνατό φωτισμό, έντονα χρώματα, καθόλου άνετες καρέκλες και τελικά κάνει αυτό που η εταιρία θέλει:

Να φάει γρήγορα και να «πάρει δρόμο!» Ο πελάτης δηλαδή οδηγείται στην εκτέλεση ορισμένων εργασιών και μάλιστα άμισθη. Οι στοιβαγμένοι στην ουρά καταναλωτές υποκαθιστούν τον σερβιτόρο που θα έπρεπε να υπάρχει για τις παραγγελίες. Αυτό θεωρείτε φυσικό, κυρίως στον νέο καταναλωτή που συνηθίζει από την εφηβική ηλικία να είναι ένα γρανάζι στην παραγωγική διαδικασία.

-Η ύπαρξη και επιβολή αυτού του τύπου διατροφής πως συνδέεται με το οικολογικό πρόβλημα ή γενικότερα με τη λεηλασία του πλανήτη;

-Τα πιο όμορφα και ζωτικής σημασίας για τον πλανήτη τροπικά δάση καταστρέφονται με φρενήρεις ρυθμούς από πολυεθνικές εταιρείες. Οι αυξημένες απαιτήσεις των ταχυφαγείων-των fast food restaurant-σε κρέας, αναπόφευκτα οδηγούν σε εκτεταμένες αποψιλώσεις τροπικών δασών με σκοπό την χρήση τους ως βοσκοτόπους, όπως έχουν υποστεί η λεκάνη του Αμαζονίου, Κόστα Ρίκα, Γουατεμάλα και πολλά άλλα μέρη.  Το πρόβλημα είναι τόσο ύπουλο και γινόμαστε υποχείρια αδαή και σας αναφέρω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα.

Σε μια διαδήλωση ευαισθητοποίησης για την οικολογική καταστροφή συνειδητοποίησα ότι οι περισσότεροι δίπλα μου ενώ εξέφραζαν την οργή τους ταυτόχρονα μάσαγαν Hambourger! Αυτό είναι μια αντίφαση.

-Αναφέρατε τις αυξημένες απαιτήσεις για κρέας ένα θέμα  πολύ επίκαιρο, που έχει προβληματίσει τον κάθε πολίτη μέσα από τις συχνές αποκαλύψεις από τα Μ.Μ.Ε. Δικαιολογείται αυτή η «υστερία» και ο πανικός κατά τη γνώμη σας;

-Θα μπορούσα να αναφέρω άλλο ένα παράδειγμα που βασίζεται στον βασανισμό, την δολοφονία εκατομμυρίων ζώων και την ταυτόχρονη απειλή για την υγεία μας: ο κύκλος της ζωής για ένα κοτόπουλο (προορισμού για κατανάλωση σε ταχυφαγεία) έχει περίπου ως εξής: συνωστισμός σε εκτροφεία, τροφή φουσκωμένη με αντιβιοτικά, ανωμαλίες διάπλασης στα πόδια των πουλερικών (από το αφύσικα υπερβολικό βάρος) θάλαμοι αερίων για αυτά που «απορρίπτονται» και τέλος με θάνατο δια αποκεφαλισμού, για όσα φυσικά καταφέρουν και επιβιώσουν τις απαιτούμενες 6-7 βδομάδες. Στην Αγγλία σφαγιάζονται ετησίως για τροφή, περίπου 800 εκατομμύρια ζώα, χωρίς βέβαια να έχουν καμία απολύτως επιλογή.

-Η τροφική ανασφάλεια που μας έχει κυριεύσει συνδέεται άμεσα με τις πιο γνωστές αρρώστιες  που ταλαιπωρούν το δυτικό πολιτισμό αναφέρουν οι ειδικοί, όπως ο καρκίνος του μαστού και εντέρου, ο διαβήτης και διάφορες καρδιοπάθειες. Τα ταχυφαγεία έχουν και αυτά το δικό τους μερίδιο ευθύνης;

-Βέβαια. Τα παρασκευάσματά τους είναι τροφές πλούσιες σε λιπαρά, αλάτι, ζάχαρη και χημικά πρόσθετα (συντηρητικά κ.τ.λ.) και φτωχές σε βιταμίνες φυτικές ίνες, ιχνοστοιχεία και χαρακτηρίζονται ως «φαΐ για πέταμα» (junk food) και συνδέεται άμεσα με τις αρρώστιες τις οποίες προαναφέρατε.

-Εκτός της καταστροφικής συνέπειας στην υγεία μας, ποιες άλλες κοινωνικές επιπτώσεις μας απειλούν;

Μια επίπτωση εξίσου σημαντική με την οικολογική καταστροφή είναι η λιμοκτονία των χωρών του λεγόμενου τρίτου κόσμου. Η βιομηχανία των fast food στερεί πολύτιμους διατροφικούς πόρους από ντόπιους πληθυσμούς φτωχών χωρών. Ειδικότερα, τεράστιες εκτάσεις γης αποσπώνται  από φτωχούς αγρότες,  μεγάλης κλίμακας, είτε για την καλλιέργεια δημητριακών (σόγια, σιτάρι, βρώμη κ.τ.λ.) είτε για τη διατροφή ζώων που θα καταλήξουν στα δικά μας στομάχια.

Άλλη μία φήμη φέρνει και τις συσκευασίες των τροφίμων στο στόχαστρο κριτικής από  οικολογικές οργανώσεις. Είναι δικαιολογημένη;

-Οι βιομηχανίες αυτές παράγουν μεγάλο όγκο αποβλήτων από πλαστικό, χαρτί, χαρτόνι και πολυστερένιο, μόνο τα McDonald ‘s παράγουν το απίστευτο μέγεθος των 10 εκατομμυρίων κιλών περιττών συσκευασιών μίας χρήσης ετησίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, στοιχεία μάλιστα των ιδίων των Mc. Επιπλέον μεγάλες ποσότητες χαρτιού προέρχονται από τα λεγόμενα «εργαστηριακά δάση»-factory Forests-που έχουν ουσιαστικά μετατραπεί σε αφύσικες φυτείες. Οι συσκευασίες υπερχειλίζουν τους κάδους απορριμμάτων, γεμίζουν τις χωματερές  και τους κλιβάνους αποτέφρωσης. Πολλές άπαυτές είναι μη βιοδιασπώμενες και τοξικές, προκαλούν μόλυνση σε αέρα, νερό και έδαφος.

-Προκαλείται η εντύπωση ότι στα ταχυφαγεία αγοράζει κανείς πολύ φαγητό, πχ  Mc menu Compo, trio Goody’s, για τα χρήματα πού δίνει. Είναι αμφισβητήσιμο και αυτό;

-Εδώ έχουμε το φαινόμενο, όπου η ποσότητα ‘εξισώνεται με την ποιότητα!

Το πολύ σημαίνει επίσης και «καλό». Η απόδοση ενός καταστήματος προσδιορίζεται από ξερούς αριθμούς, όπως πωλήσεις ανά υπάλληλο, κέρδη, τζίρος,  hamburger  ανά πελάτη … Βλέπουμε δηλαδή ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνηθίζουν και επιδιώκουν τελικά να ζουν σ΄ έναν κόσμο, όπου δε συμβαίνει τίποτε απρόσμενο, όπου όλα είναι προγνώσιμα και άγευστα! Είναι αρκετά παρήγορο να ξέρει κανείς ότι την ίδια στιγμή που τον απορρίπτει η/ο σύντροφος ή τσακώνεται με τον καλύτερό του φίλο, στην αγαπημένη του αλυσίδα  FAST FOOD δεν υπάρχουν εκπλήξεις και ότι τον περιμένει με ανοιχτές αγκάλες η ίδια  σαγηνευτική τροφή.

-Θεωρείται ότι το προσωπικό στις αλυσίδες ταχυφαγείων έχει να αντιμετωπίσει ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες εργασίας. Η πλειονότητα των υπαλλήλων είναι νεαρής ηλικίας άτομα που δεν έχουν άλλες δυνατότητες επιλογής. Πως εξασκείται αυτός ο έλεγχος επί του προσωπικού;

- Ο έλεγχος επί των υπαλλήλων επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από την τεχνολογία. Παράδειγμα γι’ αυτό είναι οι φριτέζες που κουδουνίζουν όταν οι πατάτες είναι έτοιμες, προγραμματισμένες ταμειακές μηχανές στις οποίες ο ταμίας δε χρειάζεται να υπολογίσει τιμές και ποσότητες. Οι αμοιβές κυμαίνονται στα όρια του κατώτατου ημερομισθίου, ενώ για τη συντριπτική πλειοψηφία των θέσεων γίνεται λόγος για καθεστώς μερικής απασχόλησης. Η στάση των διευθυντών όσον αφορά στα σωματεία είναι άκρως αντίθετη σε κάθε προσπάθεια οργάνωσης μέσω συνδικαλιστικού φορέα.

-Απέναντι σε μια τέτοια κατάσταση παράλληλη και με την πλύση εγκεφάλου των παιδιών της ¨γκρίζας» διαφήμισης, δωράκια, πάρτι, εφαρμογές τεχνικών μάρκετινγκ που αποτελεί αυθαίρετη εισβολή και προκαλεί τρόμο, τι μέτρα αντίδρασης έχετε να προτείνετε;

- Η βιομηχανία των  hamburger  όπως πολύ σωστά είπατε, ξοδεύει τεράστια χρηματικά ποσά για να προσηλυτίσει νεαρές ηλικίες σε έναν ανθυγιεινό τρόπο ζωής. Η κατάκτηση μεγάλου μεριδίου του μυαλού και της σκέψης των παιδιών είναι ότι πιο ανησυχητικό μπορώ να φανταστώ.  Σε αρκετές χώρες οι βιομηχανίες αυτές έχουν να αντιμετωπίσουν σε τακτική βάση εκστρατείες για μποϋκοτάζ, πικετοφορίες ή διανομή φυλλαδίων στα καταστήματα, πρωτοβουλίες για επιστροφή πεταμένων σκουπιδιών, καταλήψεις, απελευθέρωση κατσαρίδων μέσα στα εστιατόρια, δολιοφθορές και πολλά άλλα, με φαντασία έως και κωμικά συμβάντα.

Το βασικότερο από όλα είναι να υιοθετήσουμε, τρόπους αντίδρασης και μέσα από την πληροφόρηση να βάλουμε φραγμό στην εισβολή και επέλαση των εταιρειών, τύπου Mc στη ζωή και κυρίως στο μυαλό μας.