ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ - Ο ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ «ΝΕΟΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΣ»

ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ

Ο  ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ «ΝΕΟΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΣ»

Η σύγχρονη επιστημονική θεωρία των «μεγάλων αριθμών», εστιάζεται στη λογική αρχή , ότι όσο πιο πολλά είναι κάποια φαινόμενα, τόσο περισσότερο τείνουν σε κάποιο συγκεκριμένο στόχο. Όσο πιο ανοικτό «βλέμμα» έχει ο δημιουργός και ως προς τα άλλα είδη εικαστικής , ηχητικής, κινητικής και γραπτής δημιουργίας τόσο πιο ουσιαστικά πλησιάζει το κέντρο της έκφρασης που ως ενιαίο  σύνολο των ανθρώπινων αισθημάτων ,προσφέρει διαφορετικές τεχνικές προσέγγισης. Το θρόισμα των φύλλων ενός δέντρου, η οχλοβοή μιας διαδήλωσης, το τερέτισμα των τζιτζικιών και οποιοδήποτε φυσικό ερέθισμα μετατρέπεται σε εικαστική δημιουργία.

Ο Ιάννης Ξενάκης μέσω της  Πολυαγώγιας, δημιούργησε έτσι, μια εκπληκτική σύνθεση «ηχητικών μαζών», «συμπάντων» ή «γαλαξιών». Ο Ιάννης Ξενάκης (Iannis Xenakis,1922-2001) υπήρξε ο σημαντικότερος πρωτοπόρος της Πολυαγωγίας, αναπτύσσοντας συνθετικές μεθόδους συσχέτισης των τεχνών, μουσικής και μαθηματικής μεθοδολογίας (μέσω της χρήσης μοντέλων από τη θεωρία των συνόλων,, τη θεωρία των πιθανοτήτων, τη θερμοδυναμική, τη Χρυσή Τομή, την ακολουθία Φιμπονάτσι κ.ά).  

Δημιούργησε νέους όρους στο σύγχρονο αίτημα ενότητας επιστήμης και τέχνης με υπόβαθρο την φιλοσοφία (κυρίως τον Πλάτωνα) και τα μαθηματικά μοντέλα και δικαίως χαρακτηρίστηκε ως «νεοπυθαγόρειος». Με το έργο του «Μεταστάσεις -για 61 όργανα-1955) έδωσε μια νέα διέξοδο στη σειραική και μετασειραική μουσική , ενώ οι άλλοι δημιουργοί μετά τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο είχαν στραφεί στον μεταμοντερνισμό (εμμένοντας στην τονικότητα και αναμιγνύοντας παλιά και νέα ύφη, «σοβαρή» και «δημοφιλή» μουσική). Όπως όμως, οι περισσότεροι νεωτεριστές –επαναστάτες, αντιμετώπισε μεγάλη κριτική σε σημείο να θεωρηθεί εχθρός για την επικρατούσα σταθερή πολιτιστική τάξη της εποχής του. Μάλιστα ο Γάλλος Πιέρ Μπουλέζ και ο γερμανός Καρλχάιντς Στοκχάουζεν, το βαρύ πυροβολικό της ευρωπαϊκής μουσικής πρωτοπορίας, τον χαρακτήρισαν «ηλίθιο» μετά την έντονη κριτική που άσκησε  με το κείμενό του «Η κρίση της σειραϊκής μουσικής».

Στα «Πιθοπρακτά» που ακολούθησαν εφάρμοσε νόμους της θερμοδυναμικής που περιγράφουν τη συμπεριφορά ενός αερίου κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες (κατανομή Maxwell-Boltzmann), αντιστοιχώντας παραμέτρους της μουσικής με τη συμπεριφορά των μορίων ενός αερίου.

Ο Ιάννης Ξενάκης ,ο μεγάλος αυτός πρωτοπόρος απέκτησε φανατικούς θαυμαστές αλλά και επικριτές ακόμη και στους εκτελεστές των έργων του γιατί απαιτούσαν  υπερβολική δεξιοτεχνία!

Σήμερα, ειδικά διαμορφωμένοι χώροι σε όλο τον κόσμο, φιλοξενούν πολυμεσικές εγκαταστάσεις στις οποίες ο δημιουργός συνδυάζει  με οπτικά ερεθίσματα την εικόνα, τον λόγο, την κίνηση , τη μουσική και γενικά τον ήχο,  με την εικαστική πλέον χρήση της τεχνολογίας,  αυτό που  ανέφερε ο Ξενάκης, με τον όρο «πολύτοπα» (Ο όρος έχει και μαθηματική σημασία, λειτουργώντας ως αναφορά στα πολύτοπα της ευκλείδειας γεωμετρίας

video