«Ανθεστήρια, πνεύματα και τρομολαγνεία»

«έμελπον τον Διόνυσον,

χορεύοντες και ανακαλούντες ευανθή και διθύραμβον

και βακχευτάν και βρώμιον».

ΟΙ αποκριάτικες εκδηλώσεις, είναι συνδεδεμένες με τα ανθεστήρια, γιορτή αφιερωμένη στον Διόνυσο. Κατά την πρώτη μέρα, γνωστή ως Πυθοίγια, οι Αθηναίοι άνοιγαν τα πιθάρια με το νέο κρασί τους  -οι Αρχαίοι Έλληνες για την αποθήκευση του μούστου δεν χρησιμοποιούσαν ξύλινα βαρέλια αλλά πήλινους πίθους-και μετέφεραν μια ποσότητα στο «εν λίμναις» ιερό του Διονύσου. Το ανακάτευαν με νερό-ή συνήθης αναλογία ήταν τρία νερό προς ένα κρασί-προσφέροντας στη συνέχεια το πρώτο ποτήρι στο Θεό. Ακολουθούσαν η δοκιμή του νέου κρασιού από ειδικές κανάτες, τις χοές και φυσικά η κρασοκατάνυξη, στην οποία ελεύθεροι, ικέτες, δούλοι και επισκέπτες «έμελπον τον Διόνυσον, χορεύοντες και ανακαλούντες ευανθή και διθύραμβον και βακχευτάν και βρώμιον». Διεξάγονταν και αγώνες οινοποσίας στους οποίους ο νικητής κέρδιζε έπαθλο έναν ασκό γεμάτο κρασί ευλογημένο από τον Διόνυσο. Στη γιορτή ορισμένοι μεταμφιεσμένοι σε σατύρους, ανεβασμένοι πάνω σε άμαξες, πείραζαν με βωμολοχίες όσους συναντούσαν.

Η ΑΠΟΧΗ.

Μια σημαντική ομοιότητα ανάμεσα στα Ανθεστήρια και στις αποκριές ήταν η ακολουθούμενη νηστεία. Για τους χριστιανούς, μετά τις εκδηλώσεις του καρναβαλιού αρχίζει η περίοδος της νηστείας και αποχής από κρέας και διασκεδάσεις. Στην αρχαία Ελλάδα αντίστοιχα, μετά το ξεφάντωμα των χοών ακολουθούσαν οι χύτροι, η Τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων, μια μέρα μιαρή και πένθιμη. Πένθιμη γιατί ήταν αφιερωμένη στον αδρανή και σιωπηλό κόσμο των νεκρών, οι ψυχές των οποίων είχαν ανέλθει κατά την προηγουμένη μέρα στη γη και κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους θνητούς, για να δοκιμάσουν και αυτές το αξεπέραστο δώρο του Διονύσου. Φυσικάμετά, όπως και στα έθιμα των ινδιάνων αλλά και της «νέας ηπείρου», έπρεπε και πάλι να εγκαταλείψουν το φωτεινό και ζεστό κόσμο των ζωντανών και να επιστρέψουν στα σκοτεινά και παγερά λημέρια των σκιών.

Οι θρύλοι και οι δοξασίες για τα δαιμόνια και τα κάθε είδους πνεύματα έχουν κοινή προέλευση από τις ειδωλολατρικές γιορτές που σχετίζονται με την συμβολική έννοια της καμινάδας ή το χειμερινό ηλιοστάσιο. Οι καλικάντζαροι, ο Αι-Βασίλης, οι «παγοντσίτε» για τους βούλγαρους και οι « καραόντσα» για τους Σέρβους, κατεβαίνουν από τις καμινάδες, οι οποίες αποτελούν το δίαυλο επικοινωνίας με τον άλλο κόσμο. Ο «Βραχνάς» (εφιάλτης) των προγόνων μας, ο «δράκος» για τους Σέρβους, οι «μάγισσες» για τους σλάβους, έρχονται στα σπίτια μας με αυτό τον τρόπο, όπως μας πληροφορούν οι λαϊκές παραδόσεις. Μάλιστα, σε διάφορες περιοχές πιστεύουν ότι όπως ο Αι-Βασίλης έτσι και τα πνεύματα που χρησιμοποιούν τις καπνοδόχους μας, δεν είναι πονηρά δαιμόνια, αλλά έρχονται να δουν, αν το σπίτι είναι καθαρό και αν όχι, τιμωρούν τους τεμπέληδες νοικοκύρηδες…κατουρώντας τη φωτιά για να την σβήσουν. Την φωτιά, το δυνατό αυτό στοιχείο, που πρέπει να είναι αναμμένη μέρα και νύχτα, ως σύμβολο της εστίας του σπιτιού. Η καμινάδα δηλαδή αποτελεί το φετίχ των πονηρών πνευμάτων αλλά και των «εποπτικών» ματιών της παράδοσης.

ΔΑΙΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.

Οι κοινωνικό-πολιτικές ιδεολογίες του σήμερα όμως, καλλιεργούν και τη σημερινή εξουσία της παγκοσμιοποίησης, που στηρίζεται στο ρητό «Κράτα το λαό σε φόβο, μόνο έτσι κατορθώνεις τη σωτηρία της εξουσίας σου».

Η ΕΞΟΥΣΙΑ.

Η Γερακοφωλιά της εξουσίας με το φετίχ της τρομολογνείας προσφέρει απλόχερα την προστασία ή την ελπίδα διεξόδου από τις φοβίες της βίας και των κοινωνικών προβλημάτων, που η ίδια αναπαράγει. Στην Αρχαία Ελλάδα, η ηθικό-ιδεολογική και φιλοσοφική θεώρηση για την εξουσία παρουσίαζε ξεκάθαρα τα πράγματα ακόμα και μέσα από την μυθολογία. Η βία είναι πρόσωπο, η ποίηση της υπέρτατης δύναμης, κόρη του Πάλλοντα και αδελφή του Ζήλου, της Νίκης και του Κράτους. Την τιμούσε ιδιαίτερα ο Δίας που την είχε κοντά του. Καθώς και τον αδελφό της, Κράτος, (προσωποποίηση της δύναμης της κυριαρχίας). Το κράτος και η βία (η οποία είναι βουβό πρόσωπο) παρακολουθούν ως εκπρόσωποι του Δία, το κάρφωμα του Προμηθέα στον Καύκασο (Προμηθέας δεσμώτης-Αισχύλου). Στον Ακροκόρινθο η βία λατρευόταν στο ίδιο ιερό μαζί με την ανάγκη, αδελφή της Δίκης, γυναίκα του Δημιουργού και μητέρα της Ειμαρμένης.

Σε αντίθεση με τον δημιουργικό συμβολισμό της μυθολογίας, αλλά και των εθίμων της λαϊκής παράδοσης, το σημερινό αειθαλές πράσινο χαρτονόμισμα, «οικείο» και φιλόστοργο, χειραγωγεί, ετεροκατευθύνει και ιδιωτικοποιεί την ελπίδα για το παρόν και το αύριο, σπέρνοντας «ζιζάνια βλαβερά» και στον κοινωνικό μεσαίωνα του 2017.