‘’ΕΙΜΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΓΡΗΓΟΡΟΣ;Αλληλογραφία μαθητή που είναι πλέον χρόνια δάσκαλος με τον δάσκαλο του που είναι πλέον μαθητής

Αλληλογραφία μαθητή

που είναι πλέον χρόνια δάσκαλος

με τον δάσκαλο του

που είναι πλέον μαθητής

ΕΙΜΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΓΡΗΓΟΡΟΣ;

Με καθυστερεί και η πρέσα,

θέλει καθάρισμα και λάδια!’’

,,,

Δάσκαλε, εσύ πρώτος, μου ανέλυσες την εφαρμοσμένη δυναμική της παραγωγικής διαδικασίας και τη συμβίωση του ανθρώπου με τη μηχανή, με οικονομικούς και κοινωνιολογικούς όρους. Βιβλία, μελέτες, άρθρα, αριθμοί, αρχές, κανόνες, τα λόγια του Smith, του Taylor, του Ford και των άλλων πήραν μορφή και μυρωδιά μιας φόρμας εργασίας γεμάτη λάδια. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Ολόκληρος ο πλανήτης έτρεξε να υποκλιθεί στις οικονομίες κλίμακας πριν καν αυτές ωριμάσουν. Ολόκληρος ο πλανήτης και μάλλον αργήσαμε. Βλέπεις, είχαν περάσει αιώνες από την τελευταία φορά που δοξάσαμε ένα νεογέννητο ως σωτήρα. Μπροστά στις επιβλητικές κι απρόσωπες μηχανές όλοι υποκλίθηκαν, κάποιοι από θαυμασμό, πολλοί από σεβασμό, λίγοι από φόβο κι άλλοι από άγνοια. Όλοι υποκλίθηκαν. Η Αγγλία της βιομηχανικής επανάστασης έθεσε πρώτη στα τέλη του 18ου αιώνα το ερώτημα ανοιχτά σε κοινωνικό διάλογο. Κυρίως μέσα στη φάμπρικα, εκεί που σβήνει ο άνθρωπος κι ανάβει η μηχανή.

Το Κέρδος ρώτησε τη Μηχανή αν θέλει δικό της τον Άνθρωπο, εκείνος ψέλισσε φοβισμένα

‘’Ξέρετε, γνωριστήκαμε μόλις πριν λίγο! ’’,

μα εκείνη ξεστόμισε το ναι κι ήταν αυτό αρκετό για να ξεκινήσουν όλα και μάλιστα με συνοπτικές διαδικασίες. Ένα ολόκληρο έθνος, κι ύστερα κι άλλα πολλά, αυτές που σήμερα ονομάζουμε ανεπτυγμένες οικονομίες με ακριβές καλλιέργειες φόβου και δωρεάν φρούτα για όλους.

Ποια μηχανή θα το περίμενε πως ένας άνθρωπος, θα της έριχνε αντί για λάδι, ιστορικό υλισμό. Ένας γερμανός κοινωνιολόγος που κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έγραψε τρεις τόμους για τα παιδιά αυτού του γάμου, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα το πραγματικό όνομα του Παππά ‘’Το Κεφάλαιο’’! Έδωσε γερά πόδια και φωνή σε ένα σύνολο ανθρώπων που σήμερα καλούμε τάξη και τους έσπρωξε σε αγώνα άνισο, σε ταξική πάλη.

Πριν καλά καλά κλείσω τα 18, αν υπήρχε ένα θέμα που θα μπορούσα να αναπτύξω με συνέπεια ήταν αυτό ακριβώς. Ο άνθρωπος και η μηχανή στην παραγωγική διαδικασία.

Ήταν το 1997 όταν ένα κράτος φάντασμα, με αντάλλαγμα μια λειψή πιθανότητα εισόδου μου στο σύστημα, μου έθεσε ένα ερώτημα ως ένα από τα πολλά κριτήρια αξιολόγησής μου. Αρχικά με ενημέρωσε πως τις ίδιες απορίες κι αναζητήσεις που είχα εγώ, που κάποτε είχε ένας ολόκληρος πλανήτης, αργότερα οι ανεπτυγμένες οικονομίες, ύστερα μια τάξη ανθρώπων, είχαν πλέον μόνο μια χούφτα στοχαστές. "Δεν υπάρχει πια καμιά κοινωνική αναγκαιότητα να μεταχειρίζονται (κάποιοι) τα ανθρώπινα όντα ως μηχανικά στοιχεία στην παραγωγική διαδικασία. Αυτό μπορούμε να το υπερβούμε με μια κοινωνία ελευθερίας και ελεύθερης επικοινωνίας, στην οποία η δημιουργική παρόρμηση, που εγώ θεωρώ εγγενή στην ανθρώπινη φύση, θα μπορεί αληθινά να πραγματώσει τον εαυτό της με όποιον τρόπο θελήσει"

(Απόσπασμα συζήτησης του Νόαμ Τσόμσκυ με τον Μισέλ Φουκώ).

Ο Τσόμσκυ πιστεύει ότι ο άνθρωπος χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία ως μηχανικό στοιχείο. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή;

Γιατί νομίζετε ότι ο Τσόμσκυ προβάλλει με ιδιαίτερη έμφαση την αξία της ανθρώπινης δημιουργικότητας σε μια κοινωνία ελευθερίας;

Τότε απάντησα με ειλικρίνεια.

Στη συνέχεια δρομολόγησα τις σπουδές μου προς την κατεύθυνση αυτού του θέματος. Το προσέγγισα ακόμα και με επώδυνες επαγγελματικές εμπειρίες. Γνώρισα προσωπικά τη μηχανή. Αφιέρωσα ακόμη και αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο μου για να κάνω ψυχανάλυση σε αυτήν και τον άντρα της με σκοπό όχι να τους τα βρω, αλλά να γνωρίσω τους πραγματικούς όρους της συμβίωσής τους.

Σήμερα διδάσκω αυτούς τους όρους.

Όταν δεν είμαι σε αίθουσες, βρίσκομαι σε τεράστια εργοστάσια πολυεθνικών όπου αναπτύσσω μοντέλα παραγωγής, νέα ή κόπιες, εξελίσσω ή διορθώνω άλλα υπάρχοντα. Η φόρμα του εργάτη που χρονομέτρησα σήμερα είχε την ίδια μυρωδιά από λάδια, όπως πριν από περίπου 20 χρόνια.

Με πλησίασε και με ρώτησε ευγενικά και με μια δόση αγωνίας…

‘’Είμαι αρκετά γρήγορος; Με καθυστερεί και η πρέσα, θέλει καθάρισμα και λάδια!’’

Ολόκληρος ο πλανήτης δεν έχει απαντήσεις στο απλό ερώτημα του εργάτη, ούτε οι ηγέτες του. Η Αγγλία, το προπύργιο της βιομηχανικής επανάστασης, δε θα απαντήσει στον εργάτη, ούτε οι άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Ούτε οι τάξεις, ούτε τα συνδικάτα, ο Τσομσκυ ή ο Φουκώ, ούτε κι εγώ. Ρωτάω, λοιπόν, εσένα Δάσκαλε ‘’Είναι αρκετά γρήγορος;’’

Δε σε κούρασα; Σύνθετο το ερώτημα!

ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΙΛΑΣ

Το διάβασα εχθές και το διαβάζω τώρα πιο ήρεμος. Βαθιά νερά και γλιστερά Βασίλη. Λάδια παντού και δολώματα για το νοητικό μας οπλοστάσιο. Από ότι βλέπω με μεγάλη χαρά όμως, έχεις μάθει πατινάζ καλό! Ακόμα και μέσα στην παραγωγική διαδικασία που είσαι εθελούσια κομμάτι της, κάνεις την υπέρβαση, βγαίνεις νοητικά απέξω και έτσι μπορείς να την ψυχαναλύσεις. Γιατί και η μηχανή, όπως και ο εργάτης επιδέχεται ψυχανάλυση. Σε αυτό τον αγώνα της ταχύτητας ,όση εκπαίδευση και γρηγοράδα αν αποκτήσει ο εργάτης, αν του δοθεί δηλαδή ως όπλο η συνεχής εξειδίκευση από τον ίδιο το μέγα εργοδότη, η ψυχή του θα μένει πάντα πίσω, γιατί πίσω είναι το αμόλυντο. Η ψυχή ή η ουσία του ανθρώπου, η αξία της ανθρώπινης δημιουργικότητας ή η κοινωνία της ελευθερίας είναι τα μόνα που δεν εμπλέκονται σε μια διαδικασία μετασχηματισμού, δεν νοούνται ούτε ως εισροές ούτε ως εκροές στη μέγα μηχανή που επινόησε για να τραφεί μονομερώς η ιδιοκτησία. Η ιδιοκτησία είναι και η πρέσα, που χρειάζεται το λάδωμα και ως εισροές έχει τροφή ανάσες εργατικές. Και ο χρόνος, ως ο κύριος προσδιοριστικός παράγοντας της ελαστικότητας στην παραγωγή, ποτέ δεν θα είναι αρκετός. Η πλήρης ελαστικότητα, άλλωστε, ποτέ δεν θα επιτευχθεί. Και μηχανικά μέλη να εμφυτευτούν στον εργάτη, η ελαστικότητα που τείνει στο άπειρο θα είναι ουτοπική.

-«Ποια μηχανή θα το περίμενε πως ένας άνθρωπος, θα της έριχνε αντί για λάδι, ιστορικό υλισμό»

Ο άνθρωπος, αλλοτριωμένος από τον ίδιο τον εαυτό, άπληστος και αχόρταγος μέσα σε ένα σύστημα κατ΄ επίφαση δημοκρατικό, τρέχει πάνω σε μηχανικούς ίππους και πτωματοποιείται ιππεύοντας και τον εαυτό του καθημερινά. Αυτός ο καλπασμός πάνω στην πορεία της ζωής όσο γρήγορος και να γίνει, απλά το ίδιο αχόρταγο ζώο ταΐζει. Ακόρεστος φεουδάρχης ντύνεται με ρούχα παρδαλά, θεσμοθετεί εργατικά δικαιώματα και διασκεδάζει με των δουλοπάροικων τα πανηγύρια. Και όταν η αόρατη χειρ του Adam Smith έντυσε τον δουλοπάροικο χαρούμενο-ελεύθερο εργάτη στις πρώτες φάμπρικες στο Λίβερπουλ, οι θεωρητικοί –άριστοι μόδιστροι κοπής ακαδημαϊκών γαλουχήσεων– έραβαν άνετα ρούχα για να τρέχει ο εργάτης πιο γρήγορα.

Μέσα σε μια τέτοια ανάπτυξη και εσύ και εγώ, επαναστάτες λαδοτήρες λίγο ή πολύ, χορεύουμε στους πονηρούς ρυθμούς της πρέσας και στοιχειωμένοι δάσκαλοι αναλύουμε την κάθε νέα πετρελαϊκή κρίση.

Και όσο για την κατάκτηση της κοινωνίας της ελευθερίας, αν αφήσουμε έξω τους όρους για την διαπάλη των τάξεων, την θέση και αντίθεση και άρση σε ανώτερη ανθρωπιστική μορφή, θα δούμε ότι δεν βρίσκεται μπροστά. Πίσω είναι, στην αρχαία εποχή, δηλαδή στην αρχή των πάντων, που ήσαν πιο απλοϊκά και έρεαν αργά και ισορροπημένα, χωρίς εργάτες αριθμούς και μηχανές εύσαρκες με φλέβες από λάδι.

Κι όταν ρομαντικά χαϊδεύω το μηχάνημα, αυτό σε εκρήξεις ειλικρίνειας μου αποκαλύπτει το μόνιμο συντηρητή του.

Ο εργάτης, ένας γερασμένος κλόουν, ένα πολυφορεμένο χαμόγελο, ένας νάνος, συν χέρια, συν πόδια, ένα κεφάλι με στρογγυλή μύτη και δύο σκυλιά, απλά πράγματα και έπειτα φεύγει και αυτός και γεννιέται άλλος εργάτης πάνω στο σανίδι, φεύγει και αυτός και παίρνει μαζί του το σανίδι και μένει η μέγα μηχανή χαράζοντας ρυτίδες στα πρόσωπα όλων των παιδιών που τα ταΐζει εκπαίδευση και ως καλούς λαδοτές τα αναμένει.

Ερμαφρόδιτο το ερώτημα της ταχύτητας, εγκλωβίζει πάντα, μέσα στα ίδια του τα ανέραστα σκέλια, της αυταπάτης τον πόθο της ανάπτυξης, λες ότι όσο πιο γρήγορα την ηδονή του έρωτα αν χρησιμοποιήσεις, τόσο το καλύτερο.