«ΕΙΣΑΙ ΨΕΥΤΗΣ;»

Στην καθημερινότητά μας συναντούμε όλα τα είδη του ψεύδους.

Το ψεύδος εμφανίζεται απείρως περισσότερο πολύμορφο από την αλήθεια.

Στον επαγγελματικό χώρο, ιδιαίτερα στις πολυεθνικές εταιρείες, θριαμβεύει η ψευδολογία του συμφέροντος. Πολλοί εργαζόμενοι υπερβάλλουν για τις ικανότητές τους ή διαβάλλουν τους θεωρούμενους πιο επίφοβους συναδέλφους τους. «Πατώντας επί πτωμάτων» προσπαθούν να ανελιχθούν στην ιεραρχία της εργασίας τους, να κερδίσουν την εύνοια των ανωτέρων τους, αδιαφορώντας για το κακό που θα επιφέρουν στους γύρω τους. Έτσι ο χώρος εργασίας μετατρέπεται σε «ρωμαϊκή αρένα» όπου επιβιώνει αυτός που διαθέτει την καλύτερη τεχνική στο ψεύδος.

Το ψεύδος της άμυνας

Είναι εμφανές, καθημερινό θα λέγαμε, στο σχολικό περιβάλλον. Οι μαθητές εφευρίσκουν απίθανες δικαιολογίες, όταν δεν είναι συνεπείς στις απαιτήσεις των καθηγητών τους. Η ψευδολογία της άμυνας παρουσιάζεται εξαιτίας της ανασφάλειας, της έλλειψης αυτοπεποίθησης και της ευθυνοφοβίας που δυστυχώς αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά του σύγχρονου ανθρώπου.

Το ψεύδος της κακότητας

χαρακτηρίζεται ως επιβλαβές για το κοινωνικό σύνολο. «Τυφλωμένος από φθόνο, από μανία καταστροφής, από κακεντρέχεια, ο άνθρωπος που καταφεύγει στην ψευδολογία της κακότητας, βρίσκει διέξοδο προσπαθώντας να καταστρέψει όσους βλέπει ευτυχισμένους. Θεωρεί τον εαυτό του ανεπαρκή και αντί να προσπαθήσει να βελτιωθεί υποτιμά συνεχώς τους γύρω του επιδιώκοντας να εξισωθεί.

Ο άνθρωπος που καταφεύγει στην ψευδολογία της ματαιοδοξίας

επιδιώκει να αποσπάσει το θαυμασμό των άλλων. Καθώς οι δικές του εμπειρίες δεν προσφέρουν κάτι σημαντικό, επινοεί φανταστικές ιστορίες στην προσπάθεια του να εντυπωσιάσει και, κατά συνέπεια προσεγγίσει πιο εύκολα τους γύρω του.

Ο άνθρωπος που καταφεύγει στην ψευδολογία της ψυχαγωγίας

δεν κινείται από «σκοτεινά ελατήρια» αλλά από διάθεση να διασκεδάσει το ακροατήριο του και διαστρέφει την πραγματικότητα πλάθοντας φανταστικές ιστορίες, επιδιώκοντας να ψυχαγωγήσει τους γύρω του. Εξάλλου, η αλήθεια παραποιείται τόσο φανερά που δεν υπάρχει κίνδυνος ή διάθεση εξαπάτησης. Η ανιδιοτελής ψυχαγωγία είναι πανταχού παρούσα στη ζωή μας. Τα χιλιάδες ανέκδοτα που διαδίδονται καθημερινά, η δημιουργία ιστοριών που περιλαμβάνουν εξαιρετικές επιδόσεις στο κυνήγι, στο ψάρεμα, τον αθλητισμό, την οδήγηση, τη σχέση με το άλλο φύλο, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Οι καλλιτέχνες, όπως εύστοχα αναφέρετε, λένε ψέματα για να αποκαλύψουν αλήθειες, ενώ οι πολιτικοί λένε ψέματα για να κρύψουν αλήθειες.

Το «γενναίον ψεύδος»

ή ευσεβής απάτη, αν και σπανιότερο, υπάρχει και αποτελεί δείγμα αλτρουισμού και χαρακτηριστικό ειλικρινών φιλικών σχέσεων. Η αγάπη και αλληλεγγύη ωθούν τον άνθρωπο στην «βελτίωση» της πραγματικότητας. Σε αυτό το ψεύδος καταφεύγει ο άνθρωπος που επιθυμεί να απαλύνει τον πόνο ενός συνανθρώπου του, ή ακόμη και να τον προστατέψει από μια ενδεχόμενη καταστροφή. Όλοι γνωρίζουν, βέβαια, ότι υπάρχει απάτη, αλλά πάντοτε οι προθέσεις είναι αγνές.

Στο κείμενο «το φάσμα της ψευδολογίας», ο Ε. Π Παπανούτσος,

( σχολικό βιβλίο «θεματικοί κύκλοι», έκφραση–έκθεση)

προβαίνει σε αρκετά κατατοπιστική διαίρεση της ψευδολογίας και επισημαίνει δύο ενότητες ψεύδους: την ιδιοτελή και την ανιδιοτελή ψευδολογία Αν αναλύσουμε και κλιμακώσουμε τα είδη ψεύδους με κριτήριο τα κίνητρα και τα αποτελέσματα, από τα πιο ανώδυνα έως τα πιο επικίνδυνα θα μπορούσαμε να καταλήξουμε συμπερασματικά:

1) Το «γενναίον ψεύδος».

2) Η ψυχαγωγική ψευδολογία

3) Η ψευδολογία της ματαιοδοξίας

4) Η ψευδολογία της άμυνας

5) Η ψευδολογία του συμφέροντος

6) Η ψευδολογία της κακότητας.

Οι δύο τελευταίες μορφές είναι και οι επικίνδυνες.

Η ψευδολογία του συμφέροντος γίνεται συνειδητά και προμελετημένα για να επιτευχθούν ανήθικοι σκοποί (αμοραλισμός-αριβισμός).

Πιο αξιοκατάκριτη και πιο επικίνδυνη από όλες, είναι η ψευδολογία της κακότητας, καθώς συνιστά και ψυχοπαθολογική περίπτωση.

Ο ψευδολόγος τέτοιου είδους χαρακτηρίζεται φθονερός και κακοήθης και οι βλάβες που μπορεί να προκαλέσει είναι τεράστιες.